De Nieuwe Vermeer – Een verloren schilderij tot leven gebracht
Na mijn deelname aan Project Rembrandt (NTR) en Het geheim van de meester (AVROTROS), werd ik benaderd als zogenoemde meesterschilder voor het televisieprogramma De Nieuwe Vermeer. Een grote eer, maar ook een flinke uitdaging.
Voor het programma kregen we de taak om een reconstructie te maken van een verloren gegaan schilderij van Johannes Vermeer. Zoals bekend zijn er meerdere werken van Vermeer verloren gegaan – waaronder zelfs relatief recent Het Concert, dat in 1990 gestolen werd tijdens de beruchte kunstroof in Boston. Maar voor deze aflevering ging ik aan de slag met een veel eerder verdwenen werk:
“Een Seigneur die zijn handen wast in een doorziende kamer met Beelden”
Deze mysterieuze titel is bewaard gebleven dankzij een oude inventarislijst, waarin het schilderij ooit werd beschreven. Er bestaat geen afbeelding van – niemand van nu heeft het ooit gezien. Dat betekende: volledig duiken in de wereld van Vermeer, het jaar van ontstaan, de stijl, de thematiek, de voorwerpen en materialen die in zijn oeuvre gangbaar waren. En dat bleek meer te omvatten dan ik vooraf dacht.
Zo betekent het woord “Beelden” in de 17e eeuw iets anders dan wij nu zouden denken – het verwijst vaak niet naar standbeelden, maar naar menselijke figuren. Daarnaast kreeg ik geweldige ondersteuning van experts van het Rijksmuseum, vooral op het gebied van meubilair, stoffen en patronen van bijvoorbeeld Oosterse tapijten.
De grootste praktische uitdaging? Het vinden van een locatie die de sfeer en bouwstijl van rond 1650 nog in zich draagt. Uiteindelijk kwam ik terecht in de toren van Kasteel Doorwerth – een plek die, ondanks latere renovaties, nog die authentieke sfeer ademt. Dankzij de gastvrijheid van de beheerder mocht ik een dag lang schilderen met modellen in historische klederdracht.
Wie goed kijkt, ziet dat ik onder andere het goudkleurige lampetstel heb afgebeeld dat ook in andere werken van Vermeer voorkomt. Een kraan kende men toen nog niet, dus die ontbreekt vanzelfsprekend. Zelfs het fruit op de voorgrond is historisch correct: geen nectarine, maar een perzik. Elk detail moest kloppen. En dan moest het natuurlijk nog geschilderd worden.
Als knipoog heb ik ook een schilderij van Dirck van Baburen op de achtergrond afgebeeld. Dit werk dook vaker op in Vermeers schilderijen en zou in het bezit zijn geweest van zijn schoonmoeder.
Met trots kan ik zeggen dat ik deze aflevering heb gewonnen. Het schilderij is inmiddels verkocht – een bekroning op een intens en bijzonder avontuur.
